Diety bezmięsne zyskały na popularności, zwłaszcza w ciągu ostatnich kilku lat. Odróżniamy jednak wiele odmian tych diet, które są mniej i bardziej rygorystyczne. Czym się od siebie różnią diety wegetariańskie i jak wybrać tę odpowiednią dla siebie?
Diety z naciskiem na produkty roślinne
Nie jedzenie mięsa może mieć wiele odsłon. Nie oznacza wcale jedzenia tylko sałaty i jabłek, jak wydaje się wielu osobom. Wiele diet roślinnych pozwala na spożywanie produktów pochodzących od zwierząt, a nawet…samego mięsa! Przedstawiamy 6 różnych form wegetarianizmu i diet skupiających się na spożyciu roślin. Na początek jednak zacznijmy od tego, dlaczego w ogóle warto wykluczyć z diety mięso?
Dlaczego warto przestrzegać diety wegetariańskiej?
Istnieją trzy główne powody, dla których ktoś może zdecydować się na zastosowanie jakiejś odmiany diety wegetariańskiej lub roślinnej. Są one związane ze zdrowiem osobistym i publicznym, środowiskiem i zwierzętami hodowanymi na żywność. Wiele badań wykazało, że produkty zwierzęce, zwłaszcza te wytwarzane w dużych zakładach i hodowlach, prawdopodobnie zawierają niepożądane substancje, takie jak antybiotyki. Ich stosowanie w paszy dla zwierząt może prowadzić do rozwoju bakterii opornych na antybiotyki u ludzi. W rezultacie staniemy się odporni na działanie wielu leków, co może skutkować poważnym przebiegiem danej choroby.
Badania wykazały również indywidualne korzyści zdrowotne wynikające z dobrze zaplanowanych, odpowiednich pod względem odżywczym diet wegetariańskich. Mogą one wspierać utratę wagi i pomóc obniżyć ryzyko otyłości i chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca i rak.
Mówiąc o środowisku, wiele osób decyduje się nie wspierać uprzemysłowionego rolnictwa zwierzęcego ze względu na jego negatywny wpływ na glebę, wodę i powietrze. Produkcja mięsa zużywa olbrzymie ilości wody, a dodatkowo zanieczyszcza wody gruntowe. Zwierzęta hodowlane wytwarzają też duże ilości gazów cieplarnianych, w tym metan, podtlenku azotu i dwutlenku węgla. Przyczyniają się one do globalnych zmian klimatu.
Niektórzy ludzie wybierają dietę wegetariańską jako sposób na wspieranie dobrostanu zwierząt. Zwierzęta hodowlane często są przetrzymywane, zapładniane i zabijane w niehumanitarny sposób. Wszystkie te względy, albo tylko niektóre z nich powodują, że diety bezmięsne są coraz bardziej popularne. Wiele odmian diety wegetariańskiej pozwala wybrać sposób jedzenia, który najlepiej odpowiada naszej moralności i poglądom.
Diety wegetariańskie – dieta laktoowowegetariańska
Niektórzy uważają dietę laktoowowegetariańską za najbardziej tradycyjną dietę wegetariańską. W tej odmianie nie spożywa się mięsa ani ryb, ale nadal uwzględnia ona jajka i produkty mleczne. Przedrostek „lacto” odnosi się do mleka krowiego lub produktów mlecznych i pochodzi od łacińskiego słowa lac, które oznacza mleko. Tylko ssaki, takie jak krowy i ludzie, mogą produkować mleko. Przedrostek „ovo” odnosi się do jaj i pochodzi od łacińskiego słowa ovum, które oznacza jajko.
Przestrzeganie diety laktoowowegetariańskiej oznacza włączenie do diety jajek, mleka, sera, masła, jogurtu, śmietany, lodów i innych produktów mlecznych, z wyłączeniem wszelkich mięs pochodzenia zwierzęcego, takich jak wołowina, ryby, kurczak, i wieprzowina. Dieta laktoowowegetariańska jest popularna w wielu religiach, np. hinduizmie i buddyzmie.
Jest to jedna z najmniej rygorystycznych form diet roślinnych i będzie świetnym punktem wyjściowym do bardziej okrojonych sposobów żywienia. Obecność nabiału w diecie zwiększa ilość spożywanego białka, które jest szczególnie ważne w dietach roślinnych.
Dieta laktowegetariańska
Dieta laktowegetariańska to dieta roślinna, która obejmuje produkty mleczne, jak sugeruje przedrostek „lacto”. Ta odmiana obejmuje produkty mleczne, takie jak mleko krowie i produkty z niego wykonane. Mogą to być ser, masło, śmietana, jogurt i lody. Nie obejmuje wszystkich mięs, takich jak wołowina, wieprzowina, kurczak i ryby. Nie obejmuje również jaj i właśnie to różni ją od wcześniej opisanej diety. Chociaż brak jajek może wydawać się mało „bolesny”, to pamiętajmy, że jajka znajdują się w większości wypieków. Dlatego właśnie laktowegetarianie muszą stosować zamienniki podczas robienia ciast, ciasteczek i różnych deserów.
Diety wegetariańskie – dieta owowegetariańska
Dieta owowegetariańska nie zawiera produktów mlecznych, ale zawiera jajka, jak wskazuje przedrostek „ovo”. Oprócz wykluczenia mięsa i ryb dieta owowegetariańska wyklucza wszystkie produkty mleczne i produkty z nich wytworzone, takie jak mleko krowie, ser, masło, śmietana, jogurt i lody.
Owowegetarianie mogą spożywać bez problemu jajecznice, omlety i jajka w innej postaci. Nie muszą też szukać zamienników w wypiekach. Produkty pochodzenia zwierzęcego takie jak mleko można obecnie w bardzo prosty sposób zastąpić. Na rynku dostępnych jest wiele napojów roślinnych, np. owsianych, migdałowych, sojowych i wiele produktów z nich stworzonych.
Fleksitarianizm
Według niektórych nie jest to dieta wegetariańska. Wszystko zależy tutaj od definicji. Jeżeli diety wegetariańskie rozumiemy jako te, które kładą nacisk na spożycie produktów roślinnych, to fleksitarianizm jak najbardziej się do nich zalicza. Dieta jest bardziej elastyczna niż ścisła dieta wegańska lub wegetariańska, na co wskazuje jej przedrostek „fleksi”. Podkreśla zalety pokarmów roślinnych, jednocześnie dopuszczając niewielkie ilości produktów zwierzęcych.
Przyjmuje podejście do jedzenia głównie skoncentrowane na roślinach, ale obejmuje niektóre mięso i inne produkty zwierzęce, takie jak jajka i nabiał, z umiarem. Główne zasady diety fleksitariańskiej obejmują spożywanie głównie pełnych pokarmów roślinnych, pozyskiwanie większości białka z roślin zamiast ze zwierząt, ograniczanie dodatku cukru i przetworzonej żywności, jeśli to możliwe, oraz okazjonalne włączanie mięsa i produktów zwierzęcych.
Diety wegetariańskie – peskatarianizm
To dieta roślinna obejmująca ryby. Przedrostek pochodzi od włoskiego słowa „pesce”, co oznacza rybę. Peskatarianizm będzie spożywał pokarmy na bazie ryb, takie jak tuńczyk, halibut, łosoś lub sushi i zazwyczaj unika innych mięs, takich jak wołowina, kurczak lub wieprzowina. To, czy dieta będzie obejmować produkty mleczne i jajka, różni się w zależności od osoby.
Peskatarianizm oferuje korzyści w postaci zdrowych kwasów tłuszczowych omega-3 z ryb i owoców morza. Tych składników odżywczych może brakować w niektórych dietach wegetariańskich.
Dieta wegańska
Jedna z najbardziej rygorystycznych (ale nie najbardziej rygorystyczna) z diet wegetariańskich. Dieta wegańska to taka, która wyklucza wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym mięso i ryby, nabiał i jajka. Niektóre osoby na diecie wegańskiej również wykluczają miód, ponieważ jest on wytwarzany przez pszczoły. Etyka jest głównym powodem, dla którego niektórzy ludzie wybierają dietę wegańską.
Dieta wegańska opiera się wyłącznie na pokarmach roślinnych. Obejmuje to owoce, warzywa, ziarna, orzechy, nasiona i rośliny strączkowe, w tym fasolę, groch i soczewicę. Może zawierać roślinne alternatywy dla tradycyjnych produktów zwierzęcych, takie jak mleko i produkty mleczne pochodzenia roślinnego, roślinne substytuty jaj i roślinne zamienniki mięsa, takie jak tofu, tempeh, seitan i jackfruit.
Inną różnicą w diecie wegańskiej jest to, że wykracza ona poza wybory żywieniowe i obejmuje codzienne życie człowieka. Na przykład osoba na diecie wegańskiej może unikać kupowania produktów konsumenckich – takich jak kosmetyki, odzież i buty – które zawierają składniki pochodzenia zwierzęcego lub zostały przetestowane na zwierzętach.
Diety wegańskie są zwykle ubogie w niektóre składniki odżywcze. Z tego powodu weganie powinni przyjmować pewne suplementy witaminowe i mineralne, w tym witaminę B12, żelazo, tłuszcze omega-3, cynk i inne.
Najbardziej rygorystyczne formy wegetarianizmu
Co może być bardziej rygorystyczne niż niejedzenie żadnych produktów zwierzęcych? Okazuje się, że można pójść dalej. Frutarianizm to monodieta, która dopuszcza jedzenie tylko owoców, orzechów i nasion. Wspominamy o niej tylko jako o ciekawostce, ponieważ tak ograniczona dieta może prowadzić do wielu niedoborów i poważnych skutków zdrowotnych. Jeszcze bardziej ekstremalna wersja diety to ta, która dopuszcza tylko jedzenie owoców, które już spadły z drzewa.
Jak wybrać dietę wegetariańską?
Wybierając odpowiednią dla siebie odmianę diety wegetariańskiej, należy wziąć pod uwagę takie czynniki, jak wpływ na środowisko, koszt i jakość odżywcza. Najważniejszym czynnikiem jest jednak to, która odmiana najlepiej odpowiada naszym osobistym wartościom i celom. Jeśli sposób odżywiania nie jest realistyczny dla naszego stylu życia i nie jest zgodny z tym, co jest dla nas ważne, znacznie trudniej będzie go utrzymać.
Plusem diet wegetariańskich jest to, że można je dowolnie mieszać i eksperymentować. W jednym tygodniu możemy jeść ryby, w następnym zrezygnować z nich na rzecz nabiału. Właśnie taki sposób jest najlepszy dla dobrania optymalnej diety wegetariańskiej. Należy obserwować swój organizm i oceniać jak czujemy się na danej diecie.